Kaçak Akım Rölesi Kullanmak Için Kaçak Akım Hata Tespiti Yöntemleri

Kaçak Akım Rölesi Nedir?
Kaçak Akım Koruma Rölesi’nin görevi, yalıtım hatasından kaynaklanan hata akımını algılamak ve algılanan kaçak akım değerinin belirlenen değerlerin üzerine çıkması durumunda bağlı bulunduğu devreyi kesmektir. 30mA’da Hayat (İnsan Koruma), 300mA’da da Tesisat (Yangın Koruma) koruma fonksiyonunu gerçekleştirir.

Kaçak Akım Rölesinin Çalışma Prensibi
Kaçak akım rölesi,içinde bulunan toroid içerisinden geçen, devreye giren ve devreden çıkan akımların birbirine eşitliği ilkesi ile ürün koruma gerçekleştirir. Devreye giren ve devreden çıkan akım birbirine eşitse manyetik akı oluşmamaktadır. Devre üzerinde olası bir kaçak akım olması durumunda ise toroid üzerinde akım dengesizliği sonucu fark oluşur. Bu fark kaçak akım rölesi tarafından algılanarak devre üzerindeki enerji çok kısada bir sürede kesilir, böylelikle kaçak akım oluşmasını önlenir.

[​IMG]
[​IMG]

Kaçak Akım Rölesinin Kullanımı ile İlgili Mevzuatlar

  • 6331 Sayılı İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kanunu
  • Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği
  • Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği

Kaçak Akımın İnsan Vücuduna Olan Etkileri Nelerdir?
Kaçak akımın insan vücuduna etkisi;
1 A
-Ölüm Tehlikesi, Kalp Durması
-Tehlikeli Yaralanmalar, Nefes Almada Zorluk, Bilinç Kaybı
30 mA
-Hayati Açıdan Kritik Eşik
-Temas Edilen Kısımda İstemdışı Kas Hareketi, Uyuşukluk Hissi
10 mA
-Gıdıklanma Hissi

Kaçak Akım Röleleri neden sürekli atar, çalışmaya engel durumlar nelerdir?
Evlerimizde ve sanayide kullandığımız kaçak akım röleleri, tesisattaki yanlış bağlantılar sonucu, kısa devreler ve nötr hattının yanlış kullanılmalarından kaynaklı atmaktadır. Genelde daire sakinleri yada sanayide işveren, bu gibi durumlarla karşılaştıklarında genelde sıkıntının kaynağını tespit edip, hatayı gidermek yerine kaçak akım rölelerini devre dışı bırakmakta yada Toroid röleye sahip büyük sistemlerde kaçak akım amperajını yükseltmektedirler. Ancak bu durum, can ve mal sağlığı için tehlike oluşturmaktadır?

Sanayi Ortamında Karşılaştığımız Hatalar
TT sistemin ( Toprak ve Nötr hattının ayrı olduğu ve tesisatın hiçbir yerinde birleşmediği ) doğru şekilde uygulandığı heryerde mutlaka kaçak akım rölesi çalışır şekilde kullanılabilir. Ancak Nötr hattının yanlış kullanılmasından kaynaklı kaçak akım röleleri atacaktır.

  1. Sanayide kullanılan 3 fazlı makinaların büyük bölümü nötr hattına ihtiyaç duymadan çalışır ve orjinal kabloları 3 faz + toprak olmak üzere 4 iletkenlidir. Malesef tecrübeli olmayan elektrikçiler bu 4. cü olan iletkeni nötr bağlantı olarak zannedip, panolarda nötr barasına bağlamaktadırlar. Bu yanlış bağlantı sonucu nötr hattı makinanın gövdesine bağlanmış olup, makinanın ayaklarıda metal ise betona yada toprağa kaçak vermek suretiyle kaçak akım rölelerinin atmasına sebep olmaktadır.
  2. Elektrikçilerin yaptığı bir diğer yanlış ise, 3 fazlı ( 4 delikli ) prizlerin ortalarındaki kontağa nötr hattını ezbere bağlamalarıdır. Halbuki 3 fazlı makinaların büyük bölümünde nötr ihtiyacı olmayıp, orjinal 3 fazlı ( 4 uçlu ) kablo fişlerindeki ortadaki uç, prizden topraklama yerine nötr hattını makinanın gövdesine taşımaktadır. Prizdeki bu yanlış bağlantı makina üzerinden zemine kaçak verip, kaçak akım rölesinin atmasına sebep olmaktadır.
  3. Sanayide 3 fazlı ( 4 delikli ) prizler , o prize hangi cihaz bağlanacak ise o cihazın ihtiyaç duyduğu 4. hatta göre , prizin ortasındaki kontak nötr yada topraklama bağlanmalıdır. Eğer nötr ihtiyacı duyan bir makina ise, 5. ci iletken olarak hariçten koruma amaçlı topraklama çekilmesi ve makina gövdesine bağlanması uygun olacaktır.
  4. 3 faz + nötr ve koruma amaçlı topraklama ihtiyacı duyan makinalarda ise 5 iletkenli kabloların kullanılmalarını önermekteyiz. bu 5 iletkenli kabloların enerji aldıkları prizlerin ise 5 delikli 3 faz + nötr + topraklama olan prizler ile revize edilmelerini ve yanlış bağlantı olmadan düzenli bir kablo bağlantısı olmasını önermekteyiz.
  5. Avrupada özellikle Almanyada TN sistem ( toprak ve nötr birleşik ) kullanılmaktadır. Dolayısıyla üretilen çoğu makinalarında nötr hattından gövdeye makina üzerinde atlama yapılmıştır. Bunun gibi durumlarda nötr hattından gövdeye atlanmış olan kabloyu kesmek yada ayırmak gerekmektedir.
  6. Problemlerin büyük bölümü nötr hattının topraklama ile bir şekilde birleşmesi yada makina üzerinden zemin ile temas edip kaçak vermesidir. Önemli olan şey nötr hattının doğru kullanımıdır.
  7. Elektriğin baş düşmanlarından ikisi toz ve nem’dir. Sanayide makinaların elektrik bağlantılarında çok fazla toz vb maddelerin olduğuna tanık oluyoruz. Elektrik kontağından bu tozlar üzerinden kılcal kaçaklar olabilmektedir. Aynı şekilde nemlenmiş ve ıslak olan panolar yada makina içerisinde elektrik bağlantılarını görmekteyiz. Bunlarda ciddi kaçaklara neden olabilmektedirler. bu nedenle panolar ve makina elektrik bağlantılarını olabildiğince toz ve nemden uzak tutmak önemlidir.

Peki hatalar nasıl tespit edilebilir ?

  1. Yukarıdaki bahsettiğimiz kaçak akım rölesinin atmasına sebep olan nedenleri pano ve makina elektrik bağlantılarını kontrol ederek bulabiliriz.
  2. Öncelikle 3 fazlı makina nötr ihtiyacı duyuyormu bunu tespit edip, ona göre kabloların pano ve makina bağlantıları kontrol edilmelidir.
  3. Makina nötr ihtiyacı duyuyor ve nötr hattı makinanın nötr kontağına giriyor ise bu nötr hattından gövdeye temas var mı bunu kontrol etmek gerekir. Bunun için multimetre ile kısa devre testi yapılabilir. bir ucu nötr, bir ucu gövdeye temas ederek multimetre üzerinden bağlantı olup, olmadığı tespit edilebilir.
  4. Kaçak akım röleleri üzerinde test butonları olmaktadır. düzenli olarak testleri yapılarak kaçak akım rölelerinin çalışır oldukları test edilmelidir. bazen düşük akım taşıma kapasiteli kaçak akım röleleri kullanıldığında (25 A 30 mA ) üzerinden fazla akım geçtiğinde zorlamadan kaynaklı kaçak akım rölesinin arızalanmasına sebep olabilmektedir.
  5. Profesyonel cihazlar ile makina ve kabloları üzerinden kaçak akımların değerleri okunup, tespit yapılabilir.

TN sistemde kaçak akım rölesi kullanılabilir mi?

[​IMG]
[​IMG]
[​IMG]

TN sistemler topraklama ve nötr hatlarının birleştiği yada nötr hattının topraklama niyetine kullanıldığı sistemlerdir. TN sistemler TN-S ve TN-C olarak kullanılmaktadır.
1) TN-S sistemler panoda topraklama ve nötr hatlarının birleştiği ancak birleştikten sonra ayrı ayrı dağıldığı sistemlerdir. Bu sistemlerde pano girişinde kaçak akım rölesi kullanılması mümkün değildir. Ancak panodan enerji çıkışlarının başında kaçak akım röleleri kullanılabilmektedir.
2) TN-C sistemler ise son noktada ( prizde veya makina üzerinde ) topraklama ve nötr hatlarının birleşmesi yada nötr hattının topraklama amacıylada kullanılmasıyla oluşmaktadır. Bu durumda topraklama ve nötr hatları birleşik olduğundan dolayı nötrden toprağa kaçak oluşmaktadır ve kaçak akım rölelerini tutturmamaktadır. TN-C bağlantıların olduğu yerde bir önceki panolarda kaçak akım rölelerinin çalışması mümkün değildir. bu nedenle bu TN-C bağlantı sistemini tavsiye etmemekteyiz.

Peki biz kaçak akımın tespiti için neler yapıyoruz?
Kaçak akım tespit cihazımız ile Pano ve makinaların enerji kablolarından yada topraklama kablolarından sistemdeki hata kaçak akımlarının değerlerini okuyoruz. Bu değerler ile ne tür bir yanlış bağlantının olacağı konusunda tespitlerde bulunup, düzeltilmesi için tavsiyelerde bulunuyoruz. Genelde kaçak akım rölelerinin hangi makinadan kaynaklı olduğunu kontrol etmek atölye büyüklüğüne göre oldukça zaman alan çalışmalardandı. Kaçak akımların değerini gösteren cihazımız ile, hızlı bir şekilde, hangi cihazların kaçak akım rölesini attırmaya sebep olduklarını bulabiliyoruz.

Kaynak : http://www.arslanproje.net/kacak-akim-hata-tespiti/

Author: Mustafa Fazlıoğlu

Yazar Hakkında :Mustafa FAZLIOĞLU 1990 yılı İ.T.Ü Elektrik Mühendisliği Mezunu. Mustafa FAZLIOĞLU 1990 yılından beridir Elektrik Mühendisliğinin yanısıra Teknik Medya’da faaliyet göstermektedir. www.elektrikhaber.com , www.mustafafazlioglu.com.tr, www.guneshaber.net, www.otomasyonhaber.net haber portalları bir Mustafa Fazlıoğlu yapımıdır......